Vẫn là những người lính đó mà những bài thơ của họ chúng ta đã được đọc trong "Thơ Lính Chiến Miền Nam - ARVN Soldiers' Poetry", cùng với nhiều đồng đội khác; họ đã trở về từ cuộc chiến, may mắn sống sót, còn nguyên vẹn hay đã tật nguyền, góp mặt trong tuyển thơ này.
Điều đặc biệt ở đây là những ý thơ, những câu thơ, những bài thơ này đã được làm ra, hoặc ấp ủ, trong bóng tối nhà tù, sau hàng rào kẽm gai trại tập trung, sau những cơn đau của bệnh tật, những đợt hành hạ của gông cùm... Có khi, thoải mái hơn, trong lúc "lao động" trên những nương rẫy, cánh đồng, hoặc trên những nẻo đường mưu sinh bằng đủ thứ nghề đạp xích lô, làm thợ mộc, ngư phủ, gác dan, dạy kèm, phu khuân vác... Lại có khi, thơ được làm ra, trên đất nước tạm dung, nơi họ đã được đưa đến để "làm lại cuộc đời"hay "lưu vong"?; một nơi hoàn toàn lạ lùng, thật xa quê hương mà họ phải bỏ lại.
Nếu "bên thắng cuộc" đã liên tu bất tận có những tiếng nói của họ gang thép, đe dọa, tự mãn, ngông cuồng và say sưa... thì những lời thơ này, của những "người thua cuộc", là tiếng nói của sự chịu đựng, nhẹ nhàng và bao dung, một nỗi đau không dứt; vậy mà, nhiều khi, lời thơ lại phảng phất giọng điệu của những hào kiệt "sa cơ lỡ vận", rất hào sảng. Với tâm hồn giàu nhân bản (như đã giới thiệu trong Thơ Lính Chiến Miền Nam...); những người lính làm thơ của QLVNCH, dù chịu nhiều đòn thù ác nghiệt của "bên thắng cuộc", họ không hề nuôi dưỡng những oán hờn đối với cựu thù của mình. Như thể họ đã xem đó là cái giá mà chính họ phải trả trong cơn quốc nạn. Thậm chí, có những giọng thơ, lời thơ rất khôi hài, như tự mỉm cười với số phận của mình, vì đã không còn cách nào khác. Mọi chuyện xảy ra thực sự đã vượt quá tầm tay của họ.
Tuy thế, họ đã không đầu hàng số phận. Nơi đất nước tạm dung, nhiều cựu binh này đã tiếp tục học hành, đỗ đạt, sống và làm rất nhiều việc có ích cho đời.
Erich Segal có viết "...Part of being a big winner is the ability to be a good loser"*
Những cựu binh-nhà thơ này là những người thua cuộc quân tử.
Nguyễn Hữu Thời
Cựu SVSQ khóa 3/73 Thủ Đức
*(Biết thua một cách quân tử là một đức tính của kẻ thắng trận hào hùng - Phan Lệ Thanh dịch)
